01 - De Adelaar
Zuideinde - De Adelaar op Zeepziederij/Zeepfabriek De Adelaar van firma Jan Dekker. Op het dak van de oude zeepziederij De Adelaar in Wormerveer staat een adelaar. Het gevaarte is van beton, weegt zo'n tien ton, heeft een spanwijdte van acht meter en staat er al een eeuw. De adelaar was niet alleen een beeldmerk van de zeepfabriek, ook voor de schippers die over de Zaan voeren was het een markant baken.
Als rijksmonument geniet het beeld tegenwoordig wereldwijde bekendheid. De adelaar is gerestaureerd door de heer Johan van der Meer (Van der Meer Dienstengroep te Purmerend), kunstenaar en specialist in gevelrenovatie en -reiniging. Voor hem was het een uitdaging de adelaar eens goed onder handen te nemen. "De vogel was compleet vergaan", volgens Van der Meer. De vogel is eerst gestraald en gespoeld daarna zijn de slechte gedeelten weggehakt. De monumentencommissie keek met argusogen mee. Het sculptuurwerk was een hele klus, elk veertje moest er weer aangezet worden. Willem Alexander Dekker, één van de firmanten van de voormalige fabriek heeft het beeld gemaakt in een loods aan de Zaanweg, volgens de dochter van de heer Dekker.
02 - Kruiskoppeling
Dubbele buurt
Bij de garage
De Kruiskoppeling
03 - Beeld
Dubbele buurt 10
aan de zijkant van het gebouw
04 - Gods verbond met Noach
Wilhelminapark - Ingang Wandelweg.
Een monument uit de inmiddels gesloopte school de Rietvelden,
voorstellend de ark van Noach. Gods verbond met Noach.
Voortaan zullen, zolang de aarde bestaat, zaaiing en oogst,
koude en hitte, zomer en winter, dag en nacht, niet ophouden.
Genesis hoofdstuk 8 vers 22.
05 - Totempalen
Cor Bruinweg - Achter het appartementencomplex "De Schrijvershof "met de totempalen voor de ingang. De palen stonden voorheen bij de Nicolaasschool deze werd gesloopt in 2007. Er stonden twee betonnen palen voor de ingang van het schoolplein met een voorstelling van de heilige Nicolaas. De palen zijn gemaakt door kunstenaar Arie Teeuwisse. Na de sloop van de school werd de heer Johan van de Meer benaderd om een restauratieklus te doen om de palen een tweede leven te geven.
06 - Vondel
Bilderdijkstraat
Joost van den Vondel
Peter Meijn
07 - Jonge olifanten
Park Noorderveld Noordsterweg: Jean Baptist de Winter, 1981, brons, ca. 1.5 meter. Als je er niet op bedacht bent en het is een beetje schemerig dan sta je raar te kijken als er in het park opeens de silhouetten van twee baby -olifantjes opduiken. Olifanten in een Nederlands park. Dat werkt vervreemdend. Stilstaand, kont aan kont, in gedachten verzonken. Even groot maar toch verschillend. En van brons, zwartgroen gepatineerd. De kunstenaar ziet olifanten als symbool van uitstervende diersoorten. Erg vrolijk zijn zijn beesten ook niet. Ze staan en wachten op wat komen gaat. Voor een bronzen beeld moet je eerst met de hand van zachte klei of boetseerwas een 'model' maken. Daarvan kun je dan een afgietsel in brons laten maken. Brons roest niet en is erg taai. Bronzen beelden kunnen goed tegen regen, wind, zon, uitlaatgassen, vuil en stof.
08 - De uitdaging
Plantsoen School de Pionier Kerkstraat 52: Bram Vergouw (1913 – 1972), 1969, beton, ca. 1.5 meter. Bram Vergouw was van huis uit metselaar. Maar gaandeweg begon hij steeds meer te beeldhouwen. Hij hakte en sleep in steen, het echte beeldhouwen, maar hij bouwde ook beelden op door eerst een frame van ijzeren staven te maken, met daar omheen steengaas aangesmeerd met slappe beton. Zoals je met gipsverband werkt. Je kunt het verschil zien tussen een gehakt en een 'met beton geboetseerd' beeld. Dit mannetje staat er parmantig bij. Uitdagend, het ene been naar voren, handen in de zij, hoofd naar achteren. Alsof hij zeggen wil: "Kom maar op".
09 - Muurschildering
Kerkstaat / Noorderstraat
Muurschildering
Kinderen van de basisschool "De Pionier"
De kunstenares is Annemiek Hermarij
10 - Schaakbord
Op het Markplein
een schaakbord
11 - Keteltje
Marktplein : Axel (1949) en Helena (1940) van der Kraan, 1999, brons en staal, ca. 3.5 meter. Keteltje' is de hoofdpersoon uit een kinderboekenserie. Geschreven door Cor Bruijn die in Wormerveer geboren is. Eigenlijk is dit beeld dus een eerbetoon voor een beroemde plaatsgenoot, een monument. Maar niet van hemzelf, maar van iets waarmee hij beroemd geworden is. Een illustratie uit één van zijn boeken: Keteltje ligt in de boot van zijn vader naar de hemel te kijken. Hoog op een voetstuk, zodat iedereen hem kan zien. En om ons het idee te geven dat we onder water lopen met die boot zo hoog boven ons.
12 - Vrouwe Justitia
Zaanweg t.o. de Stationstraat
Vrouwe Justitia
Monument / Kunstwerk
Geurt Brinkgreve
13 - Voor meer informatie zie de
pagina oorlogsmonumenten.
13 - Muurschildering "Gnoom"
Zaanweg - Muurschildering "Gnoom", kunstenaar Peter Meijn, op elektriciteitshuisje Continuon aan de Zaanweg te Wormerveer. Een "Gnoom" = een aardgeest, berggeest, kabouter, kobold, fabelachtigwezen. In de periode 30 juni t/m 3 juli 2005 hebben De Zaanse Cultuurmarkt, Fluxus, jeugdensemble Rajakymoes en Graffiti Art Projects een interessante en spraakmakend project gerealiseerd. Het bovenstaande samenwerkingsverband is gekomen tot een nieuwe moderne versie van de "schilderijen van een tentoonstelling" van Modest Moussorgsky.
Graffiti Projects heeft het beeldende element voor haar rekening genomen. De opdracht voor Graffiti Art Projects was om de 10 schilderijen, waarvan in de voorstelling "schilderijen van een tentoonstelling" sprake is, vorm te geven. Graffiti Art Projects heeft 11 muren door geheel Zaanstad gevonden voor dit project. Hierop hebben 8 Zaanse graffitikunstenaars de schilderijen op hun geheel eigen wijze afgebeeld. De 11 schilderijen vormden een fietstocht door de gehele Zaanstreek.
14 - Japanese warrior
Sluispad 35 Achter Parnassia - Adine Engelman (1937), 1977, brons en steen, ca. 1 meter. Japanse Krijger' heet dit beeld. Een bronzen figuur uit gescheurde platen opgebouwd. Hij ziet er verfomfaaid uit, maar hij staat nog fier overeind. De groene huid geeft het beeld een verweerd uiterlijk, passend bij de gevouwen, gescheurde en aan elkaar geplakte platen. Moet jij denken aan kracht als je dit ziet, of meer aan een wankel evenwicht? Dunne pootjes en een gehavend lijf. Het beeld is al op veel plaatsen tentoongesteld voordat het hier terechtkwam.
15 - De Eik
Wandelweg 170
Deze dertig jarige Eik is bewerkt door Hans Nijmeijer.
Een adelaar, uil en een slang zijn hier uitgesneden.
Zie de website van Hans Nijmeijer www.boomkunst.nl
16 - De Henk & Joop Bank
De Henk en Joop bank staat in de Zaanbocht. Henk Bouman en Joop Knijnenberg zijn geëerd door de Vereniging Zaans Erfgoed vanwege hun jarenlange verdiensten voor de voorlopers van de vereniging en Zaans Erfgoed zelf. Bouwman was voorzitter van de ‘Vereniging Vrienden van het Zaanse Huis’ en Knijnenberg oefende dezelfde functie uit bij ‘Zaans Industrieel Erfgoed’
De beide 86-jarige ‘grondleggers’ werden ook erelid.
De bank is ontworpen door Olivier Rijcken
De portretten van Joop en Henk werden gelegd door Mohammad uit Syrië en door vrijwilliger Angelique uit Oostzaan, met bijna 50.000 mozaïeksteentjes.
Foto rechts Joop Knijnenberg op de bank.
17 - Beton en metaal
Bij de Groote Weiver aan de Industieweg 1a staat dit kunstwerk.
Hoe dit heet en wie het heeft gemaakt is niet bekend.
Twee pilaren van beton en metaal.
18 - Schoepenwiel
De firma Flowserve kwam uit Beverwijk, is sinds enkele jaren in West-Knollendam gevestigd - Handelsweg 28.
Het kunstwerk is in 2020 naar de Handelsweg verhuisd.
Het is geen zonnebloem maar het is een schoepenwiel.
Een schoepenwiel is een onderdeel van een pomp.
Wie het heeft gemaakt is niet bekend.
19 - Titel onbekend (jochie)
Schoolplein Theo Thijssen, Pieter Kuiperlaan 3 West-Knollendam: Beeldhoudster Loeki Metz.(1918-2004)opleveringsdatum onbekend, brons, ca. 1 meter. Midden op het plein staat dit jochie, een beetje verlegen met zijn rechterbeen in zijn rechterhand. Opgebouwd uit stukjes klei of was, die je nog duidelijk kunt zien. En daarna afgegoten in brons. De houding is zo goed getroffen dat de kunstenaar waarschijnlijk wel iemand als model gehad heeft. Hij is in zijn blootje. Dat vind je misschien wel raar, maar héél veel beelden van mensen zijn naakt. Niet omdat kunstenaars dat nou zo leuk vinden om naar te kijken, maar omdat je een naakt lichaam veel beter in een mooie houding kunt weergeven. En aan een naakt beeld kun je niet zien of iemand arm of rijk is, of in welke tijd hij leefde. Met andere woorden: in een naakt beeld kun je beter gevoelens uitbeelden; trots, verlegenheid, angst, verslagenheid.
20 - Wegvliegende eenden
Muur school Theo Thijssen Pieter Kuiperlaan 3 West-Knollendam: J. de Waal/Van Vuure, 1978, geschilderd staal, ca. 3 meter. Een lijntekening tegen de muur, uitgevoerd in staal. Drie rietstengels en twee opvliegende eenden. Een dagelijks tafereel voor iedereen in dit stukje veenland. Héél anders dan olifanten in het park. Of kangoeroes tegen een flatmuur! De figuren zijn alleen met buitenlijnen aangegeven. Tekenen met zoiets hards als staal zorgt ervoor dat de tekening héél strak wordt. Pietepeuterige stipjes, veertjes en streepjes kun je er niet mee maken. Dat maakt de tekening meestal wel krachtiger. Maar je kunt nooit mooie aarzelende lijntjes zetten!
21 - Kollergang
Toen in de jaren '90 de oliemolen/fabriek de Vrede, die in Westknollendam stond, de poorten sloot vonden de Knollendammers met als initiatiefnemer Hans Metselaar dat er iets bewaard zou moeten blijven. De Vrede heeft decennia lang de vele verenigingen in het dorp vooral materieel gesteund. Gekozen werd voor de zogenaamde “ Kollergang” (één liggende en twee draaiende molenstenen), die gebruikt waren in de oliemolen/fabriek bij het persen van o.a. lijnolie, van de ondergang te redden. Deze kollergang zou dan als molensteen monument geplaatst kunnen worden in het plantsoen aan de Bakkerstraat tegenover de speeltuin. Om dit project te realiseren moest er geld komen.
Fondsen werden aangeschreven, bedrijven en ondernemers doneerden flink en ook de inwoners haalden een flink bedrag op. Vervolgens kon er worden geheid, beton gestort en een omliggend pad gegraven en kon de kollergang worden verplaatst van de Vrede naar het plantsoen. Dankzij het vele werk en de hulp van vrijwilligers en inwoners kon in 1995 het monument worden onthuld en staat het al 25 jaar trots in het dorp. Recentelijk heeft een aantal inwoners het monument en omgeving stevig aangepakt en ziet het er weer als 'bijna nieuw' uit.
Met dank aan Historische Vereniging Wormerveer
